Het zit in je bloed!

Dit is een verplaatst programma van 5 september.

Wat als je bloed nodig hebt én een migratieachtergrond hebt? Dan is de kans op gezondheidsproblemen groot, want hoewel de volkswijsheid anders beweert, zijn er wereldwijd meer dan driehonderd bloedgroepen – en hoe dichter de donateur qua etniciteit bij je staat, hoe beter het aanslaat. Maar onder, de van oorsprong Marokkaanse, Surinaamse, Turkse en Afrikaanse Nederlanders, ligt de bloeddonatie laag.  Dit terwijl juist zij een verhoogd risico op sikkelcelziekte lopen en er dus méér van hun bloed nodig is. 

Zodra gezonde rode bloedcellen qua vorm van een donut in een halve maan veranderen, in een sikkel, als het ware, dan spreken we van sikkelcelziekte. Ze verliezen hun elasticiteit, beginnen soms te klonteren en verstoppen de bloedvaten. Sikkelcellen leven 80% korter dan gezonde rode bloedcellen. Bijna altijd heeft dat bloedarmoede tot gevolg, net als heftige pijn in de botten. Oorspronkelijk kwam het met name in gebieden voor waar malaria voorkwam, zoals West en Centraal Afrika, omdat sikkelceldrager zijn genetisch gezien beschermde tegen malaria. Het dragen van het sikkelcelgen bood dus een evolutionair voordeel, zo legt de stichting IXL Sickle Cell Awareness uit, die samen met de Rode Hoed de avond vormgeeft. Nu nog steeds kampt de Afrikaanse diaspora er relatief vaak mee, ook in Nederland.

Het is al jaren bekend dat bloedbanken enorme tekorten hebben maar waar dat aan ligt is onbekend. Hoe zorgen we ervoor dat meer mensen binnen groepen met een migratieachtergrond hun bloed doneren? Vooral donateurs van Afrikaanse komaf zijn hoognodig, stellen de bloedbank Sanquin en stichting IXL Sickle Cell Awareness (spreek uit: I excel, ‘ik excelleer’). Op maandag 10 oktober gaan we hierover in gesprek met medische experts, patiënten en mensen uit diverse gemeenschappen.

Sprekers

Eva-Maria Merz is sociaalwetenschapper met een achtergrond in familiedemografie en ontwikkelingspsychologie. Zij geeft leiding aan de onderzoekslijn Donorgedrag bij Sanquin Research en is hoogleraar Donorgedrag bij de afdeling Sociologie van de Vrije Universiteit. Zij is geïnteresseerd in geefgedrag en combineert haar theoretische en toegepaste expertise op het gebied van bloed- en orgaandonor motivatie en gedrag gedurende de levensloop. Haar passie voor dit onderwerp resulteert uit haar eerdere onderzoek naar verschillende vormen van prosociaal gedrag zoals bijvoorbeeld informele (mantel)zorg, en public health issues. Haar onderzoek naar bloed- en orgaandonatie profiteert van haar multidisciplinaire aanpak, vruchtbare samenwerking met de Nederlandse Bloedbank Sanquin, de Nederlandse Vereeniging voor Donorgeneeskunde en de European Blood Alliance.

Dr. Nur is klinisch hematoloog in Amsterdam UMC. Hij behandelt zowel patiënten met kwaadaardige als met goedaardige bloedaandoeningen. Samen met zijn collega’s van het Amsterdam UMC, heeft Nur een innovatief transplantatieprogramma ter genezing van volwassen patiënten met sikkelcelziekte opgezet. In zijn wetenschappelijk onderzoek richt hij zich op factoren die een rol spelen in de ziekte-ernst binnen sikkelcelziekte, het verbeteren van bestaande en het ontwikkelen van nieuwe behandelingen voor de patiënten. Hij begeleidt meerdere patiënten met sikkelcelziekte die in aanmerking komen voor bloedtransfusie maar die niet kunnen krijgen omdat ze na eerdere transfusies van niet goed matchend bloed antistoffen hebben ontwikkeld.

Lisa Klinkenberg is socioloog en in 2020 gepromoveerd op haar proefschrift over de werving van bloeddonors met een Afrikaanse achtergrond. Ze heeft meerdere onderzoeken gedaan naar de barrières, ervaringen en behoeften van zowel de bloedbank-organisatie Sanquin en de (potentiële) bloeddonors. Op basis daarvan heeft ze strategieën ontwikkeld en getest om meer bloeddonors met een Afrikaanse achtergrond te werven. Haar onderzoek naar bloeddonatie-bekendheid heeft op een Amerikaans gezondheidscommunicatiecongres een “best paper award” gewonnen en ze heeft meegelopen bij de bloedbank in Suriname waar ze advies heeft uitgebracht over donorwerving en -behoud. Ze is momenteel werkzaam als onderzoeker studiesucces bij Hogeschool Inholland en als raadslid voor de gemeente Hoorn, waar haar brede interesse in gedrag(sverandering), welzijn en diversiteit ook tot uiting komen.

Sthefanne van Nes is werkzaam als verloskundige en is moeder van twee prachtige zoons. Niet alleen in haar beroep komt ze in aanraking met patiënten die af en toe bloed nodig hebben, zelf heeft ze sikkelcelziekte en is ze daarom ook ontvanger van donorbloed. Als gevolg van sikkelcelziekte had ze met regelmaat een crisis of ziekenhuisopname. Sinds ze een paar jaar maandelijks bloed ontvangt, gaat het wat beter!

Het belang van donatie in haar leven is niet alleen zichtbaar in de behoefte aan donorbloed. Volgend jaar hoopt Sthefanne namelijk een stamceltransplantatie te mogen ondergaan.

Aldith Hunkar (moderator) is presentator en journalist. Ze werkte vijftien jaar lang als presentator en verslaggever voor het NOS-en Jeugdjournaal. Sinds 2007 heeft ze haar eigen bedrijf in film, fotografie en audiovisuele producties. Daarnaast is ze een faculty member bij de Speakers Academy en modereert ze debatten, evenementen en conferenties.

Foto: Walter Kallenbach