Ze was een van de eerste vrouwen die werden toegelaten tot de prestigieuze Parijse École Normale Supérieure, gaf filosofiecolleges aan verschillende lycea in de buurt van Parijs, nam een sabbatical om aan de lopende band in fabrieken te werken, schreef diep religieuze brieven en dagboeken over God en de ziel, ontwikkelde een filosofie van de aandacht, schreef een manifest over de plichten van de mens, publiceerde marxistisch getinte artikelen over onderdrukking en verzette zich tegen het kolonialisme van het Frankrijk van haar tijd. Simone Weil was niet alleen filosoof, maar ook politiek activist en mystiek denker. Hoe combineerde Weil haar sociaal activisme met haar mystieke inzichten? We hebben het erover tijdens deze editie van Bucketlist Filosofie.
In de serie Bucketlist Filosofie staan klassiekers uit de filosofie centraal. Deze avond bespreken we het gedachtegoed van Simone Weil. Haar filosofische ideeën beslaan een breed gebied: van sociale en politieke filosofie, ethiek en kentheorie tot metafysica. Tijdens haar korte leven – ze werd 34 jaar – publiceerde ze slechts enkele artikelen, en dat in obscure links-radicale tijdschriften. Postuum verscheen haar verzameld werk in zestien delen. Dit werk bestond niet alleen uit filosofische studies, maar ook uit aantekeningen, aforismen, dagboeken, brieven, essays en pamfletten. We zoomen in op Weils magnum opus, L’enracinement (lett. ‘De verworteling’), waarin zij schrijft over de relatie tussen individuen, hun gemeenschappen en het goede.
In De Verworteling reflecteert Weil op het belang van religieuze en politieke sociale structuren in het leven van het individu. Daarmee introduceert het werk ideeën over menselijkheid: volgens Weil een aangeboren gevoel voor het goede en liefde. Omdat het gaat om een aangeboren gevoeligheid, betekent dit ook dat mensen daarin vanaf hun geboorte tot aan hun dood gelijk zijn. De mens heeft een diepe behoefte om de samenleving betekenis te geven door samen te leven met anderen. Maar de verplichtingen die we hebben tegenover anderen staan soms in contrast met de verplichtingen die we hebben naar onze gemeenschap en hierdoor zijn we zelfingenomen en ontworteld geraakt. Hoe vinden we de weg terug naar verworteling in de eenentwintigste eeuw?
Onder leiding van moderator Daan Roovers gaan we met Mariëtte Willemsen in gesprek over de hedendaagse relevantie van Simone Weils werk en gedachtegoed. Daarna sluiten ook vertaler Jan Mulock Houwer en politiek activist Nilab Ahmadi aan. Hoe zou onze samenleving eruit zien als het goede centraal zou staan? En hoe bepalen we wat het goede is in een tijd van oorlog, meerdere crises en een veelheid aan overtuigingen?
Simone Weil (1909-1943) was een Frans-Joodse filosofe en politiek activiste. Ze was als socialiste onder andere betrokken bij de tijdschriften La Critique Sociale en La Révolution Sociale. In 1935 werkte ze gedurende acht maanden in fabrieken om bekend te worden met het lot van de arbeidersklasse en later nam ze deel aan de Spaanse Burgeroorlog.
In 1940 vluchtte Weil uit Parijs voor de Tweede Wereldoorlog, om zich in december 1942 in London te vestigen. Daar werkte ze voor het Franse verzet tot ze in 1943 overleed aan Tuberculose. Haar bekendste werk is het omvangrijke – en door Albert Camus zeer bewonderde – manuscript L’enracinement (lett. ‘De verworteling’).