Weten versus Vergeten

Het grootste oorlogsarchief van Nederland wordt in 2025 digitaal doorzoekbaar. Hierdoor wordt het mogelijk om met één druk op de knop naar het ‘foute’ oorlogsverleden van je opa, je buurvrouw of die ene vervelende collega te zoeken. De digitalisering van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) met daarin dossiers over NSB’ers en andere collaborateurs brengt verschillende ethische dilemma’s met zich mee. Welke gevolgen heeft de voor iedereen toegankelijke kennis over ‘foute’ Nederlanders? Verandert dit de manier waarop we in Nederland omgaan met de Tweede Wereldoorlog?

Na de Tweede Wereldoorlog werden ruim 300.000 Nederlanders onderzocht. Ze werden  verdacht van samenwerking met de Duitse bezetter, verraad, NSB-lidmaatschap of indiensttreding bij het Duitse leger. Naast deze daderdossiers zijn in het archief ook veel namen te vinden van slachtoffers en getuigen. De kans is groot dat ook jij bekende namen tegenkomt in het archief. Voor nabestaanden is het mogelijk om in detail te lezen wat hun voorouders voor misdaden hebben begaan of waarvan ze verdacht werden, maar ook voor familie van slachtoffers bevat het archief confronterend materiaal over hoe familieleden en bekenden zijn verraden en vermoord.

Zijn zij bang voor scheve blikken en (online) haat? Hoe gaan we om met privédocumenten in het archief die niets met het onderwerp te maken hebben? Wat weegt in zo’n geval zwaarder, het recht om te weten of het recht om te vergeten?

Na de oorlog houden we in Nederland lange tijd het beeld in stand dat ‘ons’ oorlogsverleden enkel bestaat uit verzetshelden. Dit beeld is langzaam aan het verschuiven en zal definitief veranderen met de afronding van het digitaliseringsproject. Nederland moet op zoek naar een nieuwe herinneringscultuur. Hoog tijd dus voor een gesprek over ‘ons’ oorlogsverleden.

Meer weten?

Oorlog voor de Rechter

Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) | Nationaal Archief

SPREKERS

Puck Huitsing is programmadirecteur bij Netwerk Oorlogsbronnen. Deze organisatie is initiatiefnemer en partner binnen het overkoepelde project Oorlog voor de Rechter. Onder deze projectnaam wordt het CABR gedigitaliseerd. Puck Huitsing was eerder directeur collecties en diensten bij het NIOD.

Jeroen Saris is voorzitter van de Werkgroep Herkenning, dat is een vrijwilligersorganisatie die hulp geeft aan kinderen, kleinkinderen en familieleden van personen die in de jaren 1940-1945 aan de zijde van de bezetter stonden, dan wel de bezetter waren. Naast hulpverlening biedt de Werkgroep ook documentatie aan in de vorm van boeken, beeld & geluid, bulletins en een verhalenarchief.

Photo: Nichon Glerum

Inez Schelfhout is klinisch psycholoog en psychotherapeut bij ARQ Centrum ’45 en adviseur van ARQ Kenniscentrum Oorlog Vervolging en Geweld. Ze is expertiseteamleider van de behandelgroep ‘WOII’, die zich richt op de intergenerationele gevolgen van oorlog en geweld. Daarnaast is Schelfhout bij ARQ verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het zorgbeleid voor nazaten van oorlogsgetroffenen.

MODERATOR

Frénk van der Linden is journalist en schrijver en de moderator van deze avond. Hij presenteert het radioprogramma Kunststof en maakt tv-documentaires. Begin vorig jaar maakte hij de documentaire Oorlog in Westerbork, over de misdragingen van Joodse bewakers tegenover oorlogsmisdadigers die op hun beurt in het kamp werden gedetineerd.